وب پرتال چیست؟
قطعا مطلع هستید که اولین بار شبکه غیر محلی در سال 1960 توسط آژانس پروژهای تحقیقاتی پیشرفته سازمان دفاع آمریکا با نام "آرپانت" متولد شد.
در آن زمان تنها هدف از طراحی شبکه این شبکه حول این محور بود تا هر کامپیوتر به دو کامپیوتر متصل شود و پیامهای ارسالی از یک نقطه شبکه به هرنقطه دیگر می توانستند از مسیرهای مختلفی بگذرند که با گذشت زمان و ارتباط این شبکه با چندین شبکه ارتباطی دیگر به مفهوم جدی تری به نام اینترنت دست یافت.
احتمالا آن زمان کمتر کسی باور می کرد که این شبکه به چنان عظمتی دست می یابد که مدیریت و کنترل آن چه در بخش مدیریتی و چه در بخش فنی نیاز به هزینه و متخصصین ویژه ای دارد که دلیل این ادعا چیزی نیست جز جای خالی وب!
اما با نظریه World Wide Web که امروز میلیون ها بار اطلاعات اینترنت توسط انواع مروگر ها بدست میلیون ها کاربر اینترنت مرور می شود علم اینترنت پا به مرحله جدیدی گذاشته است. مرحله ای پیچیده با کاربری فوق العاده آسان که همین آسان بودن دسترسی بعضا برخی از کاربران را به اشتباه وارد می کند که وب همان اینترنت است!
هدف از نظریه World Wide Web چیزی نبود جز دسترسی آسان و سریع به خدمات و محتویات اینترنتی از طریق یک Application خاص با قابلیت های مشخص که با ورود این Application ها گام جدید تری در عرصه سرویس دهی اینترنتی و نیز طبقه بندی اطلاعات در اینترنت به وجود آمد و این رقابت تا جایی رسید که کیفیت، ظاهر و امنیت مرورگر ها نیز برای کاربران مهم تلقی شد و بازار گرمی را برای سازندگان مرورگر ها به وجود آورد.
گسترش اطلاعات و سرویس دهی اینترنتی توسط وب سایت ها چنان رشد چشمگیری داشته است که بعید است کسی نام تمامی وب سایت های موجود در اینترنت را از حفظ باشد چرا که می بایست هر روز نام های کوتاه و بلند 20000 سایت جدید را بخاطر بسپارد!
اگر توجه داشته باشید با حیات وب، کاربری آسان انگیزه اصلی کاربران اینترنت جهت استفاده از این شبکه می باشد پس قطعا دور از ذهن است یک کاربر اینترنتی راضی شود برای استفاده از چندین خدمات مورد نیازش هر روز به چندین سایت سرکشی کند و برای استفاده از آنها مجبور به ثبت نام های تکراری و نیز محافظت از چندین شناسه و رمز عبور متفاوت باشد، از همین رو وب ناخواسته به نسل جدیدی از سرویس دهی رسید که امروز همگی آنرا با نام وب پورتال می شناسند.
برای خواندن مقاله بر روی ادامه مطلب کلیک کنید.
به نظر من برای اینکه بتوانیم بهترین و علمی ترین تعریف را از وب پورتال داشته باشیم بهتر است به بررسی واژه به واژه این کلمه بپردازیم، کلمه ای که خود در برگیرنده بسیاری از مفاهیم مهم روز ICT و تجارت است تا جایی که می توان گفت وب پورتال ها شرکت های نفت اینترنتی هستند!
در بالا با مفهوم Web به خوبی آشنا شدیم و دریافتیم که وب عامل دسترسی آسان به خدمات و محتویات مجازی، در یک کلام اینترنت است. همچنین در مورد واژه Portal می توان گفت، منظور ما یک Gateway و یا Doorway یا همان شاهراه و دروازه است، دروازه ای که به تبعیت از ذات اصلی خود یعنی همان دسترسی آسان، دسترسی ما را به وب و در نهایت اینترنت راحتتر از پیش می کند و محلی می شود برای به اشتراک گذاری خدمات و محتویات توسط چند وب سایت توانمند و مورد نیاز.
آنچه از این تعریف بر می آید بر ما روشن می سازد که وب پورتال یک محصول خاص نیست و همانند وب سایت یک ماهیت استاندارد و تشکیل شده از دو زیر ساخت خدمات (Services) و محتویات(Content) است که این ماهیت خروجی چندین استاندارد, دیتا و engine خاص زیر نظر یک یا چند مجموعه نظارتی مشخص و همگام است.
معمولا تعریف بالا اکثر کاربران غیر مسلط را به اشتباه می کشاند که هر وب سایت پر از لینک و یا یک وب سایت همه کار همان پورتال است چرا که برابر تعریف بالا می تواند دسترسی کاربران را به سایر وب سایت ها آسانتر کند که می توان با اطمینان گفت این تعبیر کاملا غلط و دور از تعاریف استاندارد می باشد چرا که همانگونه که در بالا نیز بیان کردیم وب پورتال یک ماهیت تحت وب است که ارائه دهنده خدمات و محتویات به صورت یکجاست.
هدف وب پورتال ها طبقه بندی کردن اطلاعات و نیز تعریف دسترسی آسان به آنهاست که برای جلوگیری از پراکندگی چگونگی یافتن، دسترسی و نگهداری اطلاعات توسط کاربر و به صورت خلاصه جلوگیری از سردرگمی ایشان?، به صورت همزمان سرویس های اصلی و جانبی را در اختیار کاربران قرار می دهند که مجموع این سرویس ها نیز در یک بستر اشتراکی (Account) نقطه مشترک دارند که اصلی ترین نقطه مشترک آنها ID و Profile است.
اکثر وب پورتال ها در چند آیتم نقاط مشترک و کلیشه ای دارند که به ترتیب عبارتند از:
• تنوع سرویس دهی
• چگونگی سرویس دهی
• نحوه دسترسی کاربر به سرویس
• درآمد زایی و Business plan
• تامین اطلاعات
و درواقع همین چند آیتم کوتاه اما حساس هستند که سند تضمین رشد و حیات وب پورتال ها که در نهایت منجر به یک رقابت تنگاتنگ میان هم نوعان خود میشود را امضا کرده اند!
سرویس های یک وب پورتال تنوع بیشتری به سرویس های یک وب سایت را دارند، چرا که فعالیت وب سایت ها اکثر به صورت تخصصی بوده و موضوعیت آنها اغلب حول یک و یا چند آیتم مشخص و محدود که نهایتا توجیه کننده یک مورد مشخص است می گردد که همین امر سبب محدود بدون گروه های کاربری وب سایت های می شود.
اما یک وب پورتال با تنوعی که در سرویس های آن ذکر شد می تواند میزبان اکثر اقشار جامعه با هر نوع طرز فکر، سلیقه و نهایتا نیازی باشد.
از مهم ترین سرویس های اصلی یک پورتال می توان به موارد زیر اشاره برد:
ماشین جستجو
ایمیل
فضای رایگان و یا وبلاگ
ارائه اطلاعات مختلف (مسافرت، پزشکی و...)
اخبار
دانلود (فرمت های مختلف)
گفتگو و Chat
همچنین وب پورتال ها سعی می کنند سرویس های مطلوب و به روزی (At time) را در کنار سایر سرویس های اصلی و کلیشه ای در اختیار کاربران خود قرار دهند تا با ربودن ذهن کاربران و جلب نظر عده کثیرتری از کاربران مشتاق توسط سرویس های جانبی و جذاب صاحب اکثر سهام بازار صنفی خود شوند.
منظور از چگونگی سرویس دهی نیز نوع در اختیار گذاشتن خدمات به کاربران است. وب پورتال ها برای اینکه مشتریان خود را از دست ندهند و در نهایت پیروز از رقابت بازار اطراف خود بیرون بیایند سعی می کنند اصلی ترین سرویس ها و نیز عمومی ترین ها را به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار دهند.
از طرف دیگر، جدا از رایگان بودن امتیاز استفاده از خدمات وب پورتال ها، اکثر قریب به اتفاق این خدمات همگی در یک زیر ساخت با هم مشترک هستند و این بدان منظور است که جدا از پیچیدگی مراحل و دفعات شخصی سازی در وب پورتال ها؛ در وقت و کنترل کاربر نسبت به موقعیت خود حرکتی صورت گرفته شده باشد.
مشترک بودن زیر ساخت سرویس های یک وب پورتال Basic account and cardinal ID)) امورات دسترسی و امنیت کاربر را تا حد بسزایی سامان می بخشد و در این شرط کاربر از ثبت نام های چند باره در یک یا چند وب سایت ( یا وب پورتال)، سردرگمی بین چند شناسه و رمز متفاوت، Cookies, cashed و نیز امنیت پایین دور می ماند و می تواند با یک Security واحد و ID و رمز ورود به همه نوع سرویسی دسترسی داشته باشد و جدا از تمامی این موارد با توجه به این لایه زیر ساختی امکان شخصی سازی به صورت پراکنده و متمرکز به کاربر داده می شود.
وب پورتال هایی که سعی می کنند سرویس های اصلی مورد نیاز کاربران را در ازای پول در اختیار ایشان قرار دهند به دلایل فراوان و مستندی تا ابد در خم یک کوچه باقی خواهند ماند!
نحوه دسترسی کاربر به سرویس ها در آیتم لایه زیر ساخت با چگونگی سرویس دهی نقطه مشترک دارند و جدا از این مورد Remote access جایگاه مهمی در نحوه دسترسی کاربر و در نهایت محبوبیت یک وب پورتال دارد.
اکثر کسانی که جز کاربران همیشگی اینترنت هستند و به نوع زندگی ها به دو بخش محیطی و مجازی تقسیم شده است همیشه دغدغه دسترسی به اینترنت را در شرایط خاص دارند که یکی از مهم ترین عوامل کمک کنند به آنها همان دسترسی غیر مستقیم است که معمولا از طریق موبایل و SMS Engine های گوناگون صورت می پذیرد.
در صورتی که تمامی این آیتم ها به صورت کامل و صحیح در زمان مشخص و مورد نیاز اجرا شوند پروِژه وب پورتال ما به مرحله سودآوری خواهد رسید که این مرحله با سه آیتمی که در بالا آمد در تعامل مستقیم قرار دارد به گونه ای که در صورت نبودن یک طرح توجیه اقتصادی مشخص و علمی کل حیات پروِژه را با مخاطره روبرو کرده ایم.
اما با ذکر تعاریف بالا اصلی ترین سوالی که پیش می آید نوع درآمد زایی وب پورتال هاست. قطعا از خود می پرسید زمانی که قرار است اکثر سرویس ها مخصوصا سرویس های اصلی به صورت رایگان در اختیار کاربران که قطعا تعداد آنها نیز کم نیست قرار بگیرد اینکار جز صرف هزینه چه سودی برای ما در بر خواهد داشت؟!
جواب سوال شما بسیار ساده است، وب پورتال ها رابطه کاملا مستقیم با تکنیک e-commerce دارند از همین رو اکثر بازگشت هزینه ها و سودآوری وب پورتال از طریق تجارت الکترونیکی تحقق می یابد.
برای اینکه مسئله برایمان واضح تر از قبل باشد بهتر از با تعریف تجارت الکترونیک آشنا باشیم، تجارت الکترونیک به معنای مبادله محصولات و خدمات درمقابل پول با استفاده از تواناییهای اینترنت است.
از تعریف بالا نتجیه می گیریم که تجارت الکترونیک به معنی اطلاع‌رسانی، تبلیغات و خرید و فروش کالاها و خدمات و حفظ و برقراری روابط تجاری از طریق سیستمهای مخابراتی و ابزارهای پردازش داده‌ها است که از مهم ترین آیتم های در دسترس و عملی آن در شرایط فعلی می توان به تبلیغات و فروشگاه های اینترنتی اشاره کرد.
همانگونه که ملاحضه می کنید یکی از تاکیدات اصلی تجارت الکترونیک واگذاری خدمات اینترنتی است که پورتال ها به آن توجه بسیاری خاصی دارند و اصلی ترین آن نمایش تبلیغات سایر شرکت ها و محصولات و خدمات است.
وب پورتال ها با ارائه سرویس های رایگان که راه اندازی و نگهداری آنها چندان هم کم هزینه نیست، سعی می کنند تا آمار کاربران روزانه(Visitor) خود را به درجه بالاتری برسانند و پیرو همین آمار بازدید که قطعا نرخ قابل توجهی خواهد بود حجم ترافیک خود را افزایش دهند و محیط مناسبی را جهت نمایش تبلیغات علاقه مندان و معرفی محصولات و خدمات آنها فراهم آورند.
می توان مطمئن بود کمپانی "الف" که نیاز به معرفی محصول و یا محصولات خود برای فروش بیشتر دارند حاضرند هر مبلغ عقلانی را جهت شهرت و محبوبیت و در نهایت فروش بیشتر بپردازند و همین امر سبب می شود که گردانندگان یک وب پورتال پس از گزراندن یک پروسه لازم پول خوبی به جیب بزنند چرا که با این اوصاف پورتال ها را می توان شرکت های نفت اینترنتی دانست.
و نهایتا آیتم دیگری که جز کلیشه ای ترین خصوصیات وب پورتال هاست تامین محتویات آنهاست.
هیچگاه یک پورتال مانند Yahoo نمی تواند تامین کننده تمامی محتویات و یا حتی مدیر کلیه بخش های خود باشد چرا که در صورتی که قرار باشد تمامی این کار ها را به تنهای انجام دهد جدا از صرف هزینه زیاد و نیاز به زمان بالا جهت جمع آوری و طبقه بندی ، به دلیل نبود ذهنیت های متفاوت و تنوع سلیقه خود را با موذل یکنواختی و روزمرگی روبرو ساخته است و این می تواند نقطه شروع هرز رفتن حیات یک وب پورتال باشد.
مهم ترین ویژگی ها وب پورتال را در یک جمله می توان به شرح زیر دانست که البته این خود می تواند به جزئی از تعریف پورتال محسوب شود.
در اختیار گذاشتن اطلاعات بیشمار و مختلف با تعیین اهداف قبلی، سطح دسترسی و رده بندی زیر نظر کادر نظارت و مدیریت در یک قالب انعطاف پذیر که به صورت جذاب و قابل دسترسی در کنار سرویس ها و خدمات مفید به کاربران اینترنت به گونه ای که سرویس دهنده و سرویس گیرنده هر دو از امنیت سرویس خود اطمینان داشته باشد .
اعم ویژگی های پورتال را به صورت تیر وارمی توان در موارد زیر دانست:
1- قابلیت شخصی سازی اطلاعات و ظاهر customization))
2- قابلیت استفاده برای عموم و عدم پایداری به Platform
3- قابلیت دسترسی به تمام سرویس ها تنها با یکبار ورود به سیستم Single sign-on))
4- دسته بندی و رده بندی اطلاعات در بخش مدیریت و ارائه به کاربر Taxonomy))
5- تعامل و یافتن سریع کاربران در مواقع ضروری (Alert)
6- دسترسی سریع به اطلاعات
7- ارائه سایر سرویس های اینترنتی مبتی بر وب
پورتال ها نتیجه تلاش ما برای رسیدن به کیفیت مطلوب در حداقل زمان است. تا مدتی پیش خیلی ها گمان می برند هر چقدر کاربران اینترنت ورزیده تر شوند نسل پورتال ها روز به انقراض کشیده می شود در حالی که امروزه عکس این گزینه ثابت شده است.
نتیجه ای که از این ویژگی های بی نظیر بر می آید صرف جویی در هزینه و زمان و دسترسی سریع تر و مطلوب تر به اطلاعات و خدمات اینترنتی و در نتیجه افزایش راندمان کاری خواهد بود. در چنین حالتی تعجب نکنید که پورتال را به Mouse کامپیوترتان نسبت دهم!
شاید با این تشابه درک ویژگی های پورتال را برایتان آسان تر کند:
پورتال چیزی مشابه یک OS و سیستم عامل عمل می کند بدانگونه که صرف نظر از خاصیت برقراری ارتباط سیستم عامل با سخت افزار دسترسی ما را به پوشه ها و فایل های موجود در هارد دیسک را آسان تر می کند.
در چنین حالتی اگر وب سایت را DOS در نظر بگیریم و پورتال را ویندوز قدرت کارایی هر یک را به سادگی در می یابیم. اما در نهایت تمامی این امکانات در محیط ویندوز با توجه به داده های موجود در هارد دیسک به ما داده می شوند.
از مهم ترین ویژگی های پورتال که در تعریف علمی از آن به عنوان قابلیت و سرویس یاد کردیم امکان بر قراری ارتباط دو طرفه میان کاربران است.
در پورتال ها این امکان به کاربران داده می شوند که بتوانند از طرق مختلف مانند چت و Web2 با یکدیگر در تماس و تعامل اطلاعات با فرمت های خاص باشند.
همچنین امکان شخصی سازی که یکی از مهم ترین عوامل خدماتی پورتال محسوب می شود سبب رضایت مخاطبان و کاربران پورتال ها شده است چرا که با امکان شخصی سازی و Customize شما خودتان نحوه دسترسی به بخش مدیریتی، سرویس ها و اطلاعات را با امنیت دلخواه تغییر وتعیین می کنید. درواقع با توجه به بیان تشابه با سیستم عامل، می توانید از اطلاعات خود Back up بگیرید، Shortcut بزنید و یا سطح دسترسی افراد دیگر را به اطلاعات خود چه در Security و چه View تعریف کنید.
اکثرا گمان می برند که وب پورتال ها به دو دسته عمومی و تخصصی تقسیم بندی می شوند که پورتال های عمومی ارائه کننده خدمات عمومی و کلی هستند و پورتال های تخصصی ارائه دهنده سرویس ها و مطالب تخصصی که نمی تواند بیشتر از یک موضوع اصلی باشد هستند.
از همین رو در بسیاری از موارد دسته بندی پورتال ها را با اصطلاح عمودی (Vertical) و افقی (Horizontal) انجام می دهند، البته از نظر من این دسته بندی چندان صحیح و کامل نیست و ممکن است باعث اشتباهاتی در باب تشخیص پورتال شود.
همچنین بعضی معتقد اند پورتال به دوسته دیگر با اصطلاح کاربردی و اطلاعاتی نیز تقسیم می شود. که البته این طرز فکر کاملا اشتباه ست چرا که خاصیت اصلی پورتال ارائه سرویس و اطلاعات در کنار هم است. در صورتی که وب پورتال را غیر از این تقسیم بندی کنیم در حال بررسی وب سایت هستیم نه پورتال!
از طرف دیگرعده ای بیان می کنند پورتال ها چهار دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از:
• Business to Customer Portal (B2C)
• Business to Business Portal (B2B)
• B2E
• Public Portal
در این دسته بندی پورتالB2C تنها خاصیت خرید و فروش بین شرکت ها و کاربران را دارد؛
پورتال B2B تنها خاصیت معامله و خرید فروش بین شرکت ها با یکدیگر دارد
B2E خود به دسته "پورتال کارکنان" با امکان دسترسی به یک سری اطلاعات به هم پیوسته را فراهم می کند و در دسته دیگر" worker portal” که با یک یا مجموعه اهداف مشخص مثلا فروش یک محصول ایجاد می گردد
و در نهایت پورتال های عمومی که به دو دسته " Horizontal " هستند ( مشابه یاهو) و دسته " Vertical " تقسیم می شوند. در این تعریف پورتال های عمودی را می توان پورتال های سازمانی دانست.
در چنین دسته بندی عملا یک خاصیت را چند بار تعریف کرده ایم در صورتی که می توانستیم دسته بندی مختصر تر و به مراتب مفید تری داشته باشیم!
نظر شما چیست؟آیا با توجه به تعاریف بالا سیر موضوعات فرد جز وظایف یک وب پورتال است؟ قطعا جواب منفی خواهد بود چرا که همانطور که گفته شد وب پورتال ها اساسا دروازه ورود کاربران به حیطه وب هستند و در حال حاضر برای یک موضوع واحد تا این حد محتویات با فرمت های گوناگون وجود ندارد که برای دسترسی به آنها نیاز به یک خط دهنده و طبقه بندی کننده اطلاعات داشته باشیم.
از طرف دیگر گفتیم که اصلی ترین آیتمی که دلیل اثبات وجود یک وب پورتال است ارائه همزمان خدمات و محتویات به صورت یکجاست.
فرض کنید که شما کاربر همیشگی آدرس www.photo.net هستید. همانگونه که مطلع هستید این وب سایت جز بی نظیر ترین مراجع ارائه عکس و نیز فنون عکاسی در سراسر وب جهانی ست که توسط هزاران کاربر در روز update می گردد، حال قرار است این وب سایت به کاربرانی که گاهی اوقات عکس هایی را که خودشان تهیه کرده اند را برای وب سایت می فرستند میل باکس رایگان ارائه کند. آیا این حرکت برای آن کاربر توجیه خاصی دارد؟
این میل باکس تنها برای زمانی به ایشان داده شده است که مشترک photo.net باشند و در رشد و پیشرفت آن موثر واقع شوند و در صورتی که کاربر تماس خود را با این وب سایت قطع کند نه برای سایت و نه برای کاربر اشتراک ایمیل در آدرس photo.net دیگر ارزشی ندارد و فارغ از تمامی این موارد آیا این کاربران با آدرس user@photo.net حاضر به تبادل اطلاعات و فعالیت در سایر موضوعات به غیر از عکاسی هستند؟!
پیرو موراد ذکر شده بالا متوجه می شویم که پورتال های سازمانی نیز وجود خارجی ندارند و برای اینکه با این موضوع آشنایی بیشتری داشته باشید پیشنهاد می کنم مقاله "پورتال سازمانی، انگیزه ای را برای سود جویی" به دقت بخوانید.
منظور از معماری پورتال تعریف و توجیه پروژه در یک چهارچوب خاص به دسته های
• نوع برنامه نویسی
• نوع مدیریت پروژه
• نوع طرح توجیه اقتصادی
و سایر گزینه های موثر در تشکیل و تهیه می باشد.
ضرورت تعریف معماری در پورتال ها را می توان پیشگیری از بروز اشتباهات احتمالی؛ تامین امنیت بالا، صرفه جویی های بسزا در هزینه ها و مانند این دانست.
بعضا بسیاری گمان می کنند معماری پورتال ها یک کلیشه است که در هر زمان و برای هر پروژه ای به یک نحوه اجرا می شود در صورتی که تصور صحیح می بایست معماری را برای هر پورتال بنا بر خاصیت های زمانی، موقعیتی، فرهنگی و ریالی ؛ با در نظر گرفتن ملزومات تعریف کند.
درواقع با چنین شرایطی معماری پورتال را می توان Presentation پروژه پورتال دانست که اطلاعات جامعی و اصلی را در باره چگونگی تهیه ، راه اندازی و نگهداری پورتال به ما می دهد و همگی تاثیر گرفته از ویژگی های پورتال هستند که در بخش های قبلی در مورد آن صحبت شد.
این presentation را می توان به دو دسته کلی تقسیم کنیم:
• کاربری و مدیریت ما و پورتال
• کاربری و مدیریت مشتری ما و پورتال
نکته حایز اهمیت اینجاست که نوع مدیریت پروژه و استاندارد های به کارگرفته شده ستون های پورتال ها تلقی می گردند و این استاندارد ها دائما در تعامل با یکدیگر اند و در صورت نقض قوانین هر یک خسارات جبران ناپذیری به خود و سایر ستون های پروژه و در نهایت کل پروژه وارد می کنند.
خلاصه تاریخچه پرتال 